BIG CITY. Is 'de pistolet' van oorsprong Brussels?

In Le Littré, het woordenboek van de Franse taal, staat dat een pistolet de Brusselse benaming is voor het kleine bolletje brood. Damiaan uit Vorst wil daarom weleens weten hoe Brussels de pistolet is.

Soms valt inderdaad aan de hand van een benaming van een product de oorsprong ervan te achterhalen, bijvoorbeeld omdat de naam verwijst naar de plek waar iets voor het eerst gegeten is.

Bij de pistolet ligt dat wat moeilijker, omdat er verschillende verklaringen de ronde doen waarom het broodje zo heet.

De meest voor de hand liggende verklaring is uiteraard de overeenkomst met het Franse woord voor een pistool. Dat het ronde broodje zou kunnen verwijzen naar een langwerpig voorwerp is simpelweg omdat de pistolet niet altijd rond geweest zou zijn. Net zoals we nu nog steeds een piccolo eten, bestonden er in de negentiende eeuw ook langwerpige pistolets. Dan valt de vergelijking met een kleine revolver al sneller te maken.

Oude Franse munt

Of die verklaring klopt, valt te betwijfelen, want er zijn ook verschillende oude recepten terug te vinden met een beschrijving van een rond broodje, en dan is een andere uitleg mogelijk.

'Un pistolet' was namelijk ook een naam die werd gegeven aan de oude Franse munt, die net als de pistolet klein en rond was. Maar er is meer: het komt nog voor dat er een verband is tussen de naam van een brood en de prijs ervan: eeuwen geleden werden broden soms genoemd naar het aantal penningen dat ze kostten.

Dat zijn al twee mogelijke pistes, maar er bestaan nog heel wat andere theorieën, al is er bijna altijd een link met de Franse taal, en bijgevolg ook met Frankrijk en België. Pistolets lagen in de negentiende eeuw en later ook in de twintigste eeuw, vooral in die landen bij de bakkers.

De Brusselse pistolet

Toch zijn er heel wat bronnen die de pistolet in een adem noemen met onze hoofdstad, zowel woordenboeken als teksten. Zo verwees het Franse woordenboek Le Petit Robert naar een tekst van schrijver Pierre-Joseph Proudhon die op café in Brussel “un pistolet Bruxellois” bestelde. In het boek De Historie van Belgis van Marcus van Vaernewyck stond dan weer te lezen dat naast pain à la greque, de pistolet een van dé Brusselse specialiteiten is.

In het Algemeen Vlaamsch Idioticon van Lodewijk Willem Schuermans las je dat een pistolet “Brusschelsch gebak van allerlei slag” was. Behalve die vermeldingen zijn er nog tal van negentiende- en twintigste-eeuwse teksten die verwijzen naar Brussel, als het gaat over de pistolet.

Hoewel er dus geen eenduidige verklaring bestaat over hoe de pistolet aan zijn naam komt en ook niet waar die voor het eerst gegeten werd, is er wel een sterke link tussen het broodje en Brussel. Meer zelfs, in de negentiende en twintigste eeuw werd het krokante broodje gezien als een van de Brusselse specialiteiten.

• VOLGENDE KEER Gitaarvirtuoos Jimi Hendrix schreef rockgeschiedenis in café Le Coq

Zelf ook een vraag voor Big City? Stel hem hier