Annemie Neyts (Open VLD) over 1 jaar zonder Brusselse regering: 'Onbetamelijk'

Open VLD-coryfee Annemie Neyts stond mee aan de wieg bij de geboorte van het Brussels Gewest. Maar 36 jaar later ziet ze nog weinig redenen tot feesten. “De huidige situatie grenst aan het onbetamelijke.”

Sinds vier jaar woont ze er. In een hoge woontoren niet ver van de KVS. Ze kijkt uit over een weidse stad, van Sint-Pieters-Leeuw tot het Atomium. Brussel ligt aan haar voeten, de stad waar ze is geboren en opgegroeid en die ze nooit heeft verlaten. “Ik zou niet weten waarheen,” zegt ze.

Dus ja, Annemie brusselt nog steeds, maar echt vrolijk wordt ze niet van het bestuur van de stad. Het vuil, de daklozen, drugsgeweld. “Nee, het gaat niet zo goed met Brussel,” zegt ze. “Terwijl die zaken toch aangepakt kunnen worden. Hoeveel daklozen zijn er? Vijfduizend. Die onderdak geven kan toch niet zo moeilijk zijn. En dan de piétonnier. Ik ben geen fan. Die snijdt de Vijfhoek in twee. Als ik met de auto naar de Zavel wil, moet ik een omweg maken. Wat wil je, de bedenker is een filosoof (Philippe Van Parijs, red.). Daar komt nooit iets goeds van (schamper lachje).”

Maar het gesprek gaat over de slepende Brusselse regeringsvorming. Neyts kan er niet bij dat politici zelfs niet meer aan tafel gaan op zoek naar een akkoord. “Dit grenst aan het onbetamelijke. Ik heb ook met Philipppe Moureaux (PS) onderhandeld, en met François-Xavier de Donnea (MR). Niet de makkelijkste gesprekken. Ik noemde hen in de wandelgangen de ayatollah van Molenbeek en de grootvizier van Brussel (lachje). Ik heb hen duidelijk gemaakt dat de Vlamingen wel degelijk wat te zeggen hadden over het Brusselse regeerakkoord. Moureaux kon zijn oren niet geloven. Dat waren ze niet gewend.”

“Mijn stokpaardje was de gegarandeerde vertegenwoordiging van de Vlamingen in Brussel. Ik vond dat de Vlamingen, met hun 70.000 kiezers, recht hadden op een vertegenwoordiging vergelijkbaar met een middelgrote stad. Dat vonden ze een onbeschaamd voorstel, maar ze hebben dat toch ingeschreven. Het zou 'bestudeerd' worden. Later (met het Lambermontakkoord in april 2001, red.) zou dat ook worden ingevoerd.”

U bent niet zo optimistisch over Brussel. Waar is het misgelopen?

Annemie Neyts: Op vele vlakken. Neem nu gezondheid. Dat is volgens de Brusselwet een bevoegdheid van Vlamingen en Franstaligen samen, maar Ecolo en Groen hebben beslist om dat aan de Franstaligen over te laten. De gevolgen door Covid waren niet te overzien, met duizenden doden in de rusthuizen. Daar wordt niet meer over gesproken. Men is er nauwelijks voor ter verantwoording geroepen.

En dan is er de spilzucht. De administraties zijn gegroeid, de kabinetten steeds groter geworden. Er werden allerlei nevenagentschappen opgericht. Het aantal ambtenaren en contractuelen is met zeventig procent gestegen. De MIVB heeft nu tweemaal zoveel personeel als voorheen, maar je kan toch moeilijk zeggen dat de dienstverlening twee keer beter is.

Hoe is dat kunnen gebeuren?

Neyts: Het onderscheid tussen de regionale politieke partijen en de kabinetten is vervaagd. Wie zit er in de kabinetten? Dezelfde mensen van op de kieslijsten. Open VLD is in hetzelfde bedje ziek. Zo is de politisering alleen maar toegenomen.
Als je het in marxistische termen zou analyseren, is er een verstikkende bovenstructuur gegroeid, bevolkt door cabinetards en ambtenaren. Wist je dat er administraties zijn die rechtszaken tegen elkaar aanspannen? Dat sommige ambtenaren niet met elkaar mogen praten? Uit zo'n beklemmende sfeer kan nooit een slagkrachtig en efficiënt beleid komen. Dat is niet het Brussel dat ik voor ogen had toen het werd gevormd in 1989.

In de periode 2017-2019 is de begroting beginnen te ontsporen. Open VLD zat al die tijd aan de knoppen. Eerst was Guy Vanhengel en dan Sven Gatz minister van Begroting.

Neyts: (Onverstoorbaar) Je krijgt de indruk dat men zich gedragen heeft als een rekenplichtige ambtenaar die de uitgaven noteert maar zich haast nooit verzet. Al jaren weigert het Rekenhof de rekeningen goed te keuren bij gebrek aan ordonnantie die de uitgaven certificeert. Die ordonnantie opstellen is nochtans niet moeilijk.

Daar is wel uw partij voor verantwoordelijk.

Neyts: Dat zegt u juist.

Hebt u ook goeie dingen gezien?

Neyts: Ja. Dat zijn de inspanningen van Guy Vanhengel en Sven Gatz voor het Nederlandstalige onderwijs. Dat verdient alle lof. Of dat het voorgaande kan goedmaken, dat durf ik nu ook weer niet te zeggen.

Terug naar de regeringsvorming. Er zijn veel veto's gesteld. Vorige zomer zei Vanhengel dat Fouad Ahidar de sharia wil invoeren. Het was het begin van allerlei veto's die zijn uitgesproken. Was dat een goed idee?

Neyts: Als je met veto's begint, kom je nergens. Is Fouad Ahidar de baarlijke duivel? Nee. Is Cieltje Van Achter de baarlijke duivel? Nee toch, zelfs al ben ik het vaak niet met haar eens. Toch wil Ahmed Laaouej niet met N-VA aan tafel. Wij hebben als Vlamingen ook het FDF in een regering moeten slikken. En die partij was veel radicaler dan de N-VA vandaag.

Bovendien hebben de Franstaligen zich niet te moeien met de Nederlandstalige meerderheid. Ik wil niet terug naar die tijd.

N-VA en Open VLD waren nooit een goeie match in Brussel. Verrassend genoeg heeft Open VLD-onderhandelaar Frederik De Gucht zich in november aan die partij vastgeklikt. Ook dat bemoeilijkt de regeringsvorming. Waarom doet hij dat?

Neyts: Ik stel dat vast. Ik weet niet wat zijn beweegredenen zijn.

Praat u met Frédéric De Gucht?

Neyts: Neen. Hij neemt geen contact. Hij woont hier nochtans vijftig meter verder. Hij is half zo oud als ik, maar blijkbaar vindt hij dat ik naar hem moet stappen.

Heeft De Gucht andere ambities? Hij wordt genoemd als opvolger van voorzitter Eva De Bleeker.

Neyts: Dat weet ik niet. Wat er vandaag gebeurt in de partij is zeer erg. Het ergste is dat het precies dezelfde figuren zijn die erachter zitten als twintig jaar geleden (toen Open VLD geteisterd werd door een clanoorlog, red.). De roddels, het gestook rond Eva De Bleeker. Dat is verschrikkelijk. We gooien onze eigen ruiten in.

De verkiezingsresultaten van een jaar geleden voor Open VLD zijn desastreus. In mijn ergste nachtmerrie had ik me dat niet kunnen voorstellen, maar een partij heeft tijd nodig om weer op de rails te raken.

We mogen nooit vergeten wat de Vlaamse liberalen gerealiseerd hebben in ons land. Vandaag klinkt het: “Minder staat, minder belastingen en meer vrijheid.” Maar dat is een karikatuur van het liberalisme.

Tegenwoordig is het modieus om te zeggen: “We moeten impact hebben, we moeten stenen verleggen in de rivier.” Maar als je ziet welke stenen er dankzij onze partij sinds de Tweede Wereldoorlog verlegd zijn: (somt op zonder verpinken) het schoolpact in 1958, de wijziging aan het huwelijksgoederenrecht, de juridische gelijkschakeling van man en vrouw, de vervanging van vaderlijke macht door de ouderlijke macht, de intrekking van het verbod op de bekendmaking van voorbehoedsmiddelen, abortus, euthanasie, het homohuwelijk, het monopolie van de openbare omroep doorbreken, het cultuurpact. En ik kan nog even door gaan. Dát zijn de stenen die verlegd zijn, allemaal onder impuls van Vlaamse liberalen. Dat is veel belangrijker dan een belastingverminderingetje hier of daar.

Zou De Gucht geen goeie voorzitter zijn?

Neyts: Met zijn huidige karakter niet.

Verbaal is hij wel sterker dan Eva De Bleeker.

Neyts: Zijn vader Karel is zich ooit te buiten gegaan aan het schofferen van Joseph Kabila, president van Congo. Dat was in het Europees Parlement. Ik neem aan dat hem dat een grote innerlijke genoegdoening heeft gegeven. Wel, we hebben dat betaald met de sluiting van het consulaat-generaal in Lubumbashi gedurende drie jaar.

Ik ben een tijd lang minister van Buitenlandse Handel geweest. Het waren de heerlijkste jaren in mijn carrière. Maar ik heb altijd een bloedhekel gehad aan doorstep diplomacy. Dat is zo goedkoop en gemakkelijk. Het belangrijkste is wat er binnenskamers wordt gezegd. Stoere verklaringen afleggen? Dat betaal je achteraf. Altijd.